Τον τελευταίο καιρό τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά κερδίζουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον καθώς η ερευνητική κοινότητα στρέφεται όλο και πιο πολύ στην υγεία του εντέρου για τη διατήρηση της υγείας μας.
Τι είναι τα προ- και πρε- βιοτικά, σε ποια τρόφιμα τα συναντάμε και γιατί είναι σημαντική η διατήρηση της υγείας του εντέρου, είναι ερωτήματα που θα απαντηθούν σε αυτό το άρθρο. Τα συμβιοτικά είναι ένας σχετικά πρόσφατος όρος που σχετίζεται με τα προ- και πρε- βιοτικά και θα αναλυθεί επίσης στη συνέχεια.
Τι είναι τα προβιοτικά;
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (FAO) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) τα προβιοτικά ορίζονται ως αυστηρά επιλεγμένα στελέχη ζωντανών μικροοργανισμών, τα οποία χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες και παρέχουν ευεργετικά οφέλη για την υγεία του ξενιστή – δηλαδή του οργανισμού που τα φιλοξενεί. Τα προβιοτικά μπορεί να αποτελούνται από ένα ή από περισσότερα επιλεγμένα μικροβιακά στελέχη. Ο τρόπος δράσης των προβιοτικών εξαρτάται από τα στελέχη, τη δοσολογία και τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τους.
Τα προβιοτικά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμακευτικών σκευασμάτων, συμπληρωμάτων τροφίμων αλλά επίσης προστίθενται και σε τρόφιμα όπως το γιαούρτι. Τα προβιοτικά που προορίζονται για τον άνθρωπο ανήκουν κυρίως στα δύο βακτηριακά γένη Lactobacillus και Bifidobacterium.
Τι είναι τα πρεβιοτικά;
Σύμφωνα με τους οργανισμούς WHO και FAO, πρεβιοτικά ορίζονται ως τα μη εύπεπτα συστατικά της τροφής που μεταβάλλουν τη σύσταση του εντερικού μικροβιόκοσμου και προσδίδουν οφέλη για την υγεία του ξενιστή. Η πλειονότητα των αναγνωρισμένων πρεβιοτικών αποτελούν ολιγοσακχαρίτες και απαντώνται φυσικά σε κάποια προϊόντα, αλλά μπορούν και να προστεθούν στα τρόφιμα. Τα πρεβιοτικά που χρησιμοποιούνται κατά κόρον και είναι πιο αποτελεσματικά φαίνεται να είναι οι δύο φρουκτάνες: ινουλίνη και ολιγοφρουκτόζη. Τα πρεβιοτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτική λύση των προβιοτικών ή ακόμα και για την ενίσχυσή τους.
Τρόφιμα που μπορούν να συγκαταλεχθούν ως πρεβιοτικά είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά και άλλα βρώσιμα φυτά, για παράδειγμα ντομάτες, αγκινάρες, μπανάνες, σπαράγγια, μούρα, σκόρδο, κρεμμύδια, ραδίκια, πράσινα λαχανικά, όσπρια, βρώμη, λιναρόσπορος, κριθάρι και σιτάρι. Όμως, και άλλα συστατικά όπως οι πολυφαινόλες και τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα μπορούν να έχουν την δράση των πρεβιοτικών.
Τι είναι τα συμβιοτικά;
Οι Gibson και Roberfroid, το 1995, εισήγαγαν τον όρο των συμβιοτικών για να περιγράψουν την συνεργιστική δράση των προβιοτικών με τα πρεβιοτικά. Ο κύριος σκοπός του συνδυασμού τους είναι η βελτίωση της επιβίωσης των προβιοτικών στον γαστρεντερικό σωλήνα. Υπάρχουν ενδείξεις στη βιβλιογραφία ότι τα πρεβιοτικά ευνοούν την επιβίωση, αυξάνοντας την ανοχή των προβιοτικών σε περιβαλλοντικές συνθήκες όπως: την οξυγόνωση, το pH και την θερμοκρασία εντέρου.
Πώς μπορούν τα προ- και πρε- βιοτικά να βελτιώσουν την υγεία σου;
Τόσο τα προ- όσο και τα πρε- βιοτικά έχουν την ιδιότητα να διατηρούν την ομοιόσταση του εντερικού μικροβιόκοσμου. Τι σημαίνει αυτό; Αυξάνουν την παραγωγή των «καλών» βακτηρίων, ενώ αναστέλλουν την παραγωγή των εν δυνάμει παθολογικών βακτηρίων, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση του εντερικού μικροβιώματος μετά από αντιβιοτική θεραπεία.
Επίσης φαίνεται να μπορούν μεταξύ άλλων να:
- Ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα,
- Μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας και μεταβολικού συνδρόμου,
- Έχουν ευεργετικές επιδράσεις στις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου όπως η νόσος Chron και το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου,
- Ανακουφίζουν τα συμπτώματα από τη διάρροια,
- Βελτιώνουν τις τιμές της LDL χοληστερόλης, της γλυκόζης και των τριγλυκεριδίων.
Γιατί είναι σημαντική η διατήρηση της υγείας του εντέρου;
Η διαταραχή στη σύνθεση των μικροοργανισμών που ζουν στο έντερο μπορεί να οδηγήσει στη δυσβίωση. Η δυσβίωση αποτελεί την κατάσταση στην οποία τα «κακά» βακτήρια στο έντερο υπερτερούν και μπορεί να οδηγήσει στην μειωμένη λειτουργικότητα του εντερικού φραγμού και στην ενεργοποίηση φλεγμονωδών κυττάρων και έτσι στην επαγωγή της φλεγμονής. Η δυσβίωση φαίνεται να σχετίζεται με την ανάπτυξη διαφόρων νοσημάτων μεταξύ άλλων η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.
Είναι καλό να λαμβάνω προβιοτικά καθημερινά για την διατήρηση της υγείας μου;
Παρόλο που υπάρχουν ενδείξεις ότι τα προβιοτικά συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ή και πρόληψη διαφόρων νοσημάτων, η λήψη τους δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα βοηθήσει. Ο λόγος είναι γιατί τα προβιοτικά δεν περνούν τους αυστηρούς ελέγχους, όπως τα φάρμακα, για να πάρουν έγκριση καθώς θεωρούνται τρόφιμα και όχι φαρμακευτική αγωγή και έτσι ο καταναλωτής δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι το προϊόν που αγοράζει:
- Περιέχει τα βακτήρια που αναγράφονται στην ετικέτα,
- Περιέχει την απαραίτητη ποσότητα – συγκέντρωση βακτηρίων για να παρατηρηθεί ευεργετική επίδραση,
- Περιέχει βακτήρια που μπορούν να επιβιώσουν στο γαστρεντερικό σωλήνα.
Επίσης, υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη προβιοτικών που μπορεί να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα στον οργανισμό, ανάλογα με τα στελέχη των βακτηρίων που περιέχει το κάθε σκεύασμα ή τρόφιμο.
Είναι καλό επίσης να γνωρίζεις ότι…
Υπάρχει μεγάλη διακύμανση των βακτηρίων που αποικούν στο έντερο από άνθρωπο σε άνθρωπο, δηλαδή το κάθε άτομο έχει διαφορετικά είδη και αριθμό βακτηρίων στο γαστρεντερικό σύστημα γι’ αυτό είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ποιο σκεύασμα ή τρόφιμο τελικά θα βοηθήσει στη βελτίωση της υγείας του εκάστοτε ατόμου.
Συμπερασματικά…
Η λήψη των προ- και πρε- βιοτικών είναι πολλά υποσχόμενη για την θεραπεία και την πρόληψη διαφόρων νοσημάτων αλλά και τη διατήρηση της υγείας του ανθρώπου, όμως απαιτούνται περαιτέρω καλά σχεδιασμένες – μακροχρόνιες μελέτες για να διεξαχθεί ένα πιο αξιόπιστο αποτέλεσμα που θα μπορεί να γενικευθεί στον πληθυσμό.
Αυτό που οφείλει να κάνει ο καθένας μας είναι να λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά μέσα από τη διατροφή του για να μπορεί να διατηρεί την υγεία του. Η Μεσογειακή διατροφή αποτελεί το διατροφικό πρότυπο που είναι πλούσιο σε τρόφιμα με πρεβιοτικές ιδιότητες βλέπε πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά, λάδι, ξηροί καρποί αλλά και τρόφιμα με προβιοτικές ιδιότητες βλέπε γαλακτοκομικά όπως γιαούρτι, κεφίρ και επομένως φαίνεται να έχει θετική επίδραση στην ισορροπία των βακτηρίων στο έντερο.
Βιβλιογραφία
Markowiak, P. and K. Slizewska, Effects of Probiotics, Prebiotics, and Synbiotics on Human Health. Nutrients, 2017
Ιστοσελίδες
NHS, Probiotics, https://www.nhs.uk/conditions/probiotics/
